Vasiyetnamenin Tenfizi

İzmir, 27.04.2020

Vasiyetname, mieas bırakanın ölümünden sonra geçerli olmak üzere mirasçılarına ya da belirlediği kişilere belirli bir mal varlığı bırakması amacıyla düzenlediği ölüme bağlı bir tasarruf işlemidir. Vasiyetname resmi, el yazılı ve sözlü olmak üzere üç farklı şekilde oluşturulabilir. Vasiyetin tenfizi ise vasiyetnamenin açılması ve kesinleşen vasiyetnamenin yerine getirilmesi anlamına gelmektedir.

Miras bırakanın ölümünün ardından vasiyetnamesi Sulh Hukuk Mahkemesine tevdii edilir. Vasiyetname el yazılı vasiyet ise bu işlemi vasiyeti bulan kişi, genellikle de miras bırakanın mirasçıları yerine getirir. Vasiyetname resmi şekilde düzenlenmişse ilgili Noter vasiyeti Nüfus Müdürlüğü’ne bildirir. Böylece vasiyetname vasiyetçinin nüfus kaydına şerh edilir. Vasiyetçinin ölümünün ardından bu durum Nüfus Müdürlüğü tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına, Savcılık tarafından ise ölenin son ikametgahının bulunduğu Sulh Hukuk Hâkimliği’ne bildirilir.

Mahkeme, Noterden vasiyetin bir suretini ister. Hâkim bütün mirasçıları davet eder ve vasiyetname açılır. Vasiyetnamenin açılmasının akabinde miras bırakanın yasal mirasçıları ve vasiyetnamesinde mirasçısı olmasını istediği kişi (ler), yani atanmış mirasçı (lar), mahkemeden kendilerine mirasçılık belgesi (veraset ilamı) verilmesini talep edebilir. Mirasçılık belgesinde atanmış mirasçılar ve bunların ne oranda mirasçı oldukları da yazılıdır. Mirasçılar bu belge ile miras malları üzerinde tasarruf edebilirler.

Miras bırakan vasiyetnamesinde bir kişiyi mirasçısı olarak atamadıysa, yalnızca belli bir malının yine belli bir kişiye verilmesini vasiyet etmiş ise burada belirli mal vasiyeti söz konusu olur. Örneğin miras bırakan vasiyetnamesinde İstanbul’daki evimi […]’e ya da mücevherlerimi […]’ya bırakıyorum şeklinde vasiyette bulunmuş ise burada belirli mal vasiyeti vardır. İşte bu malların vasiyet ile bırakıldığı kişilere “vasiyet alacaklısı” denir. Vasiyet alacaklısına vasiyetname ile bırakılan mallar kendiliğinden geçmez. Vasiyet alacaklısının diğer mirasçılardan bu malların kendisine verilmesini talep etmesi yani vasiyetin tenfizini istemesi gerekir.

Vasiyet alacaklısına bırakılan mal terekede bulunmazsa mirasçıların vasiyet alacaklısına karşı herhangi bir borcu olmaz. Yukarıdaki örnekten yola çıkarsak, miras bırakan vasiyetnamesini belirtmiş olduğumuz gibi düzenlemiş olmasına rağmen gayrimenkulünü satmış ise mirasçıların vasiyet alacaklısına herhangi bir borcu kalmaz. Ancak vasiyet edilen mal terekede mevcutsa mirasçıların bu malları vasiyet alacaklısına vermesi gerekir. Vermek istemedikleri takdirde lehine belirli mal vasiyet edilen vasiyet alacaklısının, kanuni mirasçılara karşı vasiyetin tenfizi davası açması gerekir. Yargıtay’ın yerleşik kararları uyarınca da, vasiyetin açıldığı ve mirasçılara okunduğu Sulh Hukuk Mahkemesi aynı zamanda vasiyetin tenfizi için karar verme yetkisine sahip değildir.

Vasiyetnamenin Tenfizi Davası Nedir? Ne Zaman Açılır?

Vasiyetin açılmasının ve itiraz sürelerinin geçmesinin ardından lehine belirli bir mal vasiyet edilmiş vasiyet alacaklısı bu malı mirasçılardan talep eder. Ancak yasal mirasçılar vasiyet alacaklısına bırakılan malı vermek istemezler ise vasiyet alacaklısının vasiyetin tenfizi davası açarak mahkemeden vasiyette belirtilen gayrimenkulün kendisine devredilmesini istemesi gerekir. Davada mahkeme tarafından vasiyet incelenir ve vasiyet alacaklısı lehine belirli bir gayrimenkul bırakıldığına kanaat getirilirse söz konusu gayrimenkulün tapu sicilinde vasiyet alacaklısı adına tescil edilmesine karar verilir.

Vasiyetnamenin açılmasının ardından mirasçıların vasiyetin iptalini istemek için 1 yıl hak düşürücü süreleri bulunmaktadır. Mirasçılar bu bir yıllık süre içerisinde vasiyetin kanuni şekil şartlarını taşımadığını ya da hata, hile veya tehdit altında düzenlendiğini iddia ederek vasiyetnamenin iptalini talep edebilir. Mirasçılar söz konusu iddialarını ispat edebilirse vasiyetin iptaline karar verilir. Bu durumda vasiyetle lehine belirli bir mal bırakılmış olan vasiyet alacaklısının da herhangi bir hakkı kalmaz.

Lehine belirli bir mal vasiyet edilmiş vasiyet alacaklısının bu malın kendisine verilmesini yani vasiyetnamenin tenfizini talep edebilmesi için yasal mirasçılar tarafından vasiyetin iptalinin talep edilebileceği 1 yıllık süreyi beklemesine gerek yoktur. Vasiyet alacaklısı vasiyetin tenfizi davasını vasiyetin açılmasının akabinde hemen açabilir.

Vasiyetnamenin tenfizi davası açıldıktan sonra yasal mirasçılar tarafından vasiyetnamenin iptali davası açılırsa bu durum bekletici mesele yapılır. Bu durumda vasiyetnamenin tenfizi davası, vasiyetnamenin iptali davası sonuçlanana kadar bekletilir.

Vasiyetin iptali davası neticesinde mahkeme vasiyetnamenin iptaline karar verirse vasiyetnamenin tenfizi davası da konusuz kalır. Bu durumda dava açılırken alınan mahkeme harç ve masrafları da vasiyet alacaklısının üzerinde bırakılır. Ancak vasiyetin iptali davası sonucunda davanın reddine karar verilirse vasiyetnamenin tenfizi davası görülmeye devam edilir ve mahkeme tarafından vasiyet bırakılan malın vasiyet alacaklısı davacı adına tesciline karar verilir.

Vasiyetnamenin Tenfizi Davası Kime Karşı Açılır?

Vasiyetnamenin tenfizi davası miras bırakanın tüm yasal ve var ise atanmış mirasçılarına karşı açılır. Davanın tüm mirasçılara açılmaması bozma sebebidir. Bu sebeple davada taraf teşkilinin sağlanmış olması önemlidir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

Vasiyetnamenin tenfizi davasında görevli ve yetkili mahkeme, miras bırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Zamanaşımı Ne Kadardır?

Türk Medeni Kanunu’nun 602. Maddesi uyarınca, vasiyet alacaklısının vasiyeti tenfiz davası açma hakkı, lehine belirli bir mal vasiyet edildiğini öğrendiği tarihten ya da vasiyete göre bu mal kendisine daha geç bir tarihte devredilecekse bu tarihten itibaren 10 yıl içinde kullanılmadığı takdirde zamanaşımına uğrar.

Vasiyet Alacaklısının Kendisine Miras Bırakılan Gayrimenkulün Tescili ve Gerekli Belgeler

Taşınmazın vasiyet alacaklısı adına tescili işlemi üç şekilde gerçekleşebilir:

Tescil vasiyet alacaklısı adına mirasçılar tarafından talep edilebilir: Miras bırakanın yasal mirasçılarının vasiyet alacaklısı adına tapuda işlem yapabilmek için mirasçılık belgesi, onaylı vasiyetname örneği ve tenfiz davası neticesinde verilmiş mahkeme kararı gereklidir. Bu belgelerle birlikte tapu müdürlüğüne başvurulduğunda miras bırakan adına kayıtlı gayrimenkul vasiyet alacaklısı adına tescil edilir.
Tescil vasiyet alacaklısı adına vasiyeti yerine getirme görevlisi tarafından talep edilebilir. Miras bırakan vasiyetnamesinde vasiyeti yerine getirme görevlisi atamış ise, vasiyeti yerine getirme görevlisi de miras bırakılan malın vasiyet alacaklısı adına tescilini isteyebilir. Bunun için onaylı vasiyet örneğinin ibraz edilmesi şarttır. Bu halde tenfiz davası neticesinde verilecek mahkeme kararına ihtiyaç yoktur.
Tescil bizzat vasiyet alacaklısı tarafından talep edilebilir. Vasiyet alacaklısı mirasçı kabul edilmediği için kendisine bırakılan taşınmazın adına tescilini talep edebilmesi için öncelikle vasiyetnamenin tenfizi davası açması ve mahkemeden söz konusu gayrimenkulün adına tescil edilmesini talep etmek zorundadır. Mahkemenin vasiyet alacaklısı lehine karar vermesi halinde, bu mahkeme kararı ile birlikte ilgili tapu müdürlüğü nezdinde taşınmaz vasiyet alacaklısı adına tescil edilir.
Mirasçılar ile vasiyet alacaklısı aralarında vasiyetnamede yer alan miras paylaşımına ilişkin bir protokol düzenleyebilirler. Bu durumda bu protokolün vasiyetin tenfizi davasında mahkemeye sunulması ve hâkimin tenfiz kararı verirken protokole atıf yapması gerekir. Böyle bir durumda vasiyetnamenin onaylı sureti ile birlikte bu protokolün de onaylı bir suretinin tapu müdürlüğüne ibraz edilmesi gerekir.

Vasiyeti Tenfiz Memuru Kimdir? Görevleri Nelerdir?

Miras bırakan vasiyetini hazırlarken, vasiyetinde yer alan isteklerinin yerine getirilmesi için bir veya birkaç kişiyi vasiyeti yerine getirme görevlisi olarak görevlendirebilir. Bu kişilere “vasiyeti tenfiz memuru” denilir.

Vasiyeti tenfiz memurunu sadece miras bırakan atayabilir. Ancak miras bırakan vasiyetnamesinde, vasiyeti tenfiz memurunu tayin etmeyerek, tenfiz memuru atama görevi için başka bir kişiye görevlendirmiş ise bu işlem de geçerlidir.

Vasiyetname açıldıktan sonra miras bırakan tarafından vasiyeti tenfiz memurunun atandığı görülürse Mahkeme bu durumu vasiyeti tenfiz memuruna tebliğ eder. Vasiyeti tenfiz memuru tebliğden itibaren 15 gün içinde görevi kabul veya reddeder. Vasiyeti tenfiz memuru olarak atanan kişi bu görevi kabul etmek zorunda değildir. Tebliğden itibaren 15 gün içerisinde ilgili kişinin cevap vermemesi halinde görevi kabul etmiş sayılır.

Vasiyeti tenfiz memuru görevine karşılık ücret talep edebilir. Vasiyeti tenfiz memuruna verilecek ücret hakkında vasiyetnamede bir hüküm varsa ücret buna göre takdir olunur.

Vasiyeti Tenfiz Memurunun Yetkileri

Vasiyeti tenfiz memurunun yetkileri vasiyetnamede belirtilir. Belirtilmemişse kanuna göre takdir olunur. Vasiyeti tenfiz memuru genel itibariyle miras bırakanın vasiyetnamesinde belirttiği isteklerinin yerine getirilmesi için gerekli bütün işlemleri yapmakla yükümlüdür.

Vasiyeti tenfiz memuru göreve başladıktan sonra gecikmeksizin terekedeki malların, miras bırakanın alacaklarının ve borçlarının listesini düzenler.

Miras paylaştırılmadan önce tereke malları vasiyeti tenfiz memurunun idaresindedir. Vasiyeti tenfiz memuru, tereke alacaklarını tahsil eder ve miras bırakanın borcu varsa bunları tereke malları ile öder. Terekenin paylaştırılmasına ilişkin plan hazırlar.

Vasiyeti tenfiz memuru tereke malları üzerinde tasarruf edebilir. Bu malları satabilir. İpotek koydurabilir ya da üçüncü kişilere intifa hakkı verebilir. Ancak bunun için kendisine vasiyetnamede yetki verilmiş olması ya da sulh hukuk hâkimi tarafından izin verilmesi gerekir

Vasiyeti tenfiz memuru mirasın paylaştırılmasını yapmaya da yetkilidir. Paylaşma miras bırakanın iradesi doğrultusunda yapılır. Mirasçılar itiraz etseler dahi vasiyeti tenfiz memuru miras bırakanın vasiyetnamede yer alan talimatlarına uymak zorundadır.

Vasiyeti tenfiz memuru tereke ile ilgili dava ve icra takiplerinde miras ortaklığını temsil eder. Yani miras sebebi ile mirasçıların tamamına açılacak davalar sadece vasiyeti tenfiz memuruna açılabilir. Aynı şekilde tereke sebebi ile açılması gereken davaları da vasiyeti tenfiz memuru tek başına açabilir. Özellikle mirasçı sayısının fazla olduğu durumlarda vasiyeti tenfiz memurunun varlığı dava ve takipler açısından büyük kolaylık sağlar. Zira mirasçıların birlikte hareket etme gerekliliği dava ve takiplerin uzamasına sebep olmaktadır.

Vasiyeti tenfiz memuru sulh hukuk hakimin denetimi altındadır. Vasiyeti yerine getirme görevlisinin yetersiz olduğu, ağır ihmalinin bulunduğu veya görevini kötüye kullandığı tespit edilirse görevine geçici veya devamlı olarak son verilir. Vasiyeti tenfiz memuru bu karara karşı 15 gün içerisinde asliye hukuk mahkemesinde itiraz edebilir.

Vasiyeti tenfiz memurunun kusurundan ötürü mirasçıların ya da vasiyet alacaklılarının haklarına zarar gelirse bu kişiler zararı ispat edebildikleri ölçüde vasiyeti tenfiz memurundan tazminat talep edebilir.

Saygılarımızla,

Av. Demet Cengiz Uslu